Merhaba,

Plak dinlemeye yeni başlayanlar için plak boyutları ve bunların neye göre adlandırıldığını öğrenmeleri önemli bir bilgidir.

Thomas Edison'un 1877'de Phonograph'ı icadının ardından silindir formundaki müzik kayıt ürünleri 1900'lerin ilk yarısında üretilmeye başlandı. Ancak bugün plak olarak bildiğimiz yassı ve dairesel kayıt materyalinin yolculuğu 1920'lerde dünyada yaygınlaşmaya başladı. Bu tarihten itibaren yaygın olarak karşımıza çıkan üç farklı plak türünü, ebat, devir ve kullanım amaçlarına göre sınıflandıralım ;


Taş Plak (Shellac - 10" - 78 rpm)

Ülkemizde genel tabiri "Taş Plak" olarak adlandırılan 10" boyutundaki (yaklaşık 25 cm çapında) plak materyali, çoğunlukla ebonit adı verilen kırılgan bir hammaddeden yapılır. 78 rpm yani dakikada 78 tur dönerek çalındığında doğru sesi elde edebileceğimiz bu plak türü, gramofon adı verilen elektriksiz plak çalma aletlerinde çalınmaya uygundur. Her iki yüzünde birer müzik parçası barındırır. Günümüz pikaplarının bazıları 78 devirli plak çalma imkanı sunsa dahi taş plak çalınıyorsa buna uygun iğne ile çalınması gerekmektedir.


45'lik (Single - 7" - 45 rpm)

Dakikada 45 devir dönmesi gereken bir plak olmasından kaynaklı ülkemizde bu isimle anılır. 7" yani yaklaşık 17.5 cm çapındaki bu plak türü, taş plak gibi tekli (single) yani her yüzeyinde birer müzik parçası barındırır. Özellikle 60'ların başında dünyada rock n roll ve pop müzik türleri oldukça popülerdi. Sanatçılar piyasaya çıkardıkları bir kaç 45'lik plakları sevildikten sonra bunları bir albüm kaydı olarak uzun çalar plağa kayıt ederek dinleyicilere sunarlardı. Günümüzde maliyet sebebi ile bu tür plakların pek fazla yeniden basılması tercih edilmese de dijital müzik platformlarında tekli format, ticari sebeplerle sanatçıların albümden daha çok tercih ettiği bir yayım formatıdır.


LP (Long Play - 12" - 33 rpm)

Long Play tamlamasının kısaltması olan bu tabir, ülkemizde "uzun çalar" olarak türkçeleştirilmiştir. Çoğunlukla 12" yani yaklaşık 30 cm çapında plaklara verilen bu ad, özellikle 60'lardan 2000'lerin sonuna kadar yaygın tercih edilen albüm formatının plağa dönüştürülmüş halidir. Bu plaklara ülkemizde 33'lük de denmektedir. Bunun sebebi yine diğer plak formatlarında olduğu gibi dakikada 33 devir döndüğünde doğru sesi vermesinden kaynaklanır. LP'ler her iki yüzüne ayrı ayrı yaklaşık 22-26 dakikalık müzik kayıt imkanı sunar. Ayrıca piyasaya sürüldüğü 1950'li yıllardan bu yana hammaddesinin karışımında küçük değişiklikler olsa da ana maddesi Vinyl olarak bilinen bir plastik polimeridir. 45'lik plaklar da yine bu hammaddeden üretilir. Günümüzde yeni basılan plakların 180 gram olarak popüler olması, bu gramajın 70-80'li yıllarda kullanılan 120-140 grama göre güneş ve ısıya daha dayanıklı bir gramajda olmasından kaynaklıdır.


Çıtırtılı Sesler'de alışverişiniz sırasında ürün başlıklarında bu boyutlara sıkça rastlayacaksınız.